Shangri-La 2015 và an ninh Biển Đông

                         Đối thoại Shangri-La 2015 nhóm từ ngày 29-31/5/2015 tại Singapore.

Việt Nam có quyền xây cất 'rào dậu' trên biển Đông ở những nơi thuộc chủ quyền của Việt Nam và việc xây cất, củng cố này có quy mô 'không đáng kể', một nhà nghiên cứu quan hệ quốc tế và bang giao Trung- Việt nói với tọa đàm Bàn tròn Thứ năm của BBC nhân dịp Diễn đàn Đối thoại Shangri-La 2015 nhóm họp tại Singapore từ ngày 29-31/5/2015.

Từ Hà Nội, hôm 28/5/2015, Tiến sỹ Vũ Cao Phan nói:

"Việc Việt Nam có xây cất hay rào dậu quanh nhà mình cho tốt hơn, việc này đã diễn ra từ lâu rồi, thậm chí trước khi có Tuyên bố ứng xử năm 2002, Trung Quốc không có ý kiến gì về chuyện này cả.

"Và thứ hai, có thể nói là xây cất của Việt Nam theo các tài liệu chính thức chỉ bẳng 1,9 (%?) sự xây cất của Trung Quốc thôi và nếu nói như Giáo sư Carl Thayer từ Đại học New South Wales, Úc, thì nó bằng 9,5% của riêng cái Trung Quốc xây cất ở đảo Gạc Ma.

"Tôi cũng đã đến Trường Sa, ở Đá Tây và tôi cũng đã thấy người Việt Nam làm gì ở đấy? Có lẽ Đá Tây nhìn trên không ảnh có vẻ được xây cất, được mở mang, thực ra đấy là một khu vực hậu cần hoàn toàn cho nghề cá. Các bạn có thể đến đó tham quan để thấy.

Xây cất của Việt Nam đã có từ lâu và việc này giống như chuyện anh rào dậu lại nhà, cụ thể là bên lở, bên bồi, mình cần làm cho (tốt) hơn. Thứ hai, đó là sự xây cất rất nhỏ
Tiến sỹ Vũ Cao Phan

"Điều đó để tôi kết luận để nói rằng sự xây cất của Việt Nam đã có từ lâu và việc này giống như chuyện anh rào dậu lại nhà, cụ thể là bên lở, bên bồi, mình cần làm cho (tốt) hơn.

"Thứ hai, đó là sự xây cất rất nhỏ. Sau khi không ảnh máy bay của Mỹ công bố có một số khu vực Việt Nam xây cất, Trung Quốc mới lên tiếng, họ không lên tiếng từ trước, vì họ cũng thống nhất là việc Việt Nam gọi là xây cất ở đấy hoàn toàn hợp pháp, theo tôi, chỉ là be bờ, đắp dậu ở nhà mình, không làm cái gì lớn.

"Như Giáo sư Carl Thayer có nói là sân bay trực thăng ở trên đảo Trường Sa lớn thì cũng là có trước, từ năm 2002, họ (Trung Quốc) không có ý kiến và cái thứ hai là so sánh tỷ lệ xây cất mở rộng giữa Việt Nam với Trung Quốc, không đáng kể."

Điểm mới của Shangri-La 2015?

Khi được hỏi liệu Đối thoai Shangri-La năm nay có mang lại hiệu quả, biển chuyển gì mới cho tình hình trong khu vực và trên Biển Đông, từ Hoa Kỳ, Tiến sỹ Jonathan London nói với Tọa đàm:

"Tôi nghĩ Shangri-La lần này cho thế giới biết là tình trạng ở Biển Đông đã thay đổi hẳn và vấn đề từ trước không phải là vấn đề pháp luật, vấn đề là cộng đồng quốc tế sẽ làm những gì để đối phó với tình trạng hiện nay.

Năm nay sẽ là một năm quyết định, bởi vì sự quan trọng của nó rất lớn, chúng ta sẽ thấy những thay đổi rất cụ thể đối với hành động của Mỹ và các nước khác trong khu vực kể cả có Việt Nam
TS. Jonathan London

"Nếu mà ngồi lại tôi nghĩ chúng ta sẽ đồng ý là năm nay sẽ là một năm quyết định, bởi vì sự quan trọng của nó rất lớn, chúng ta sẽ thấy những thay đổi rất cụ thể đối với hành động của Mỹ và các nước khác trong khu vực kể cả có Việt Nam...

"Dù Việt Nam đến nay chưa nói nhiều, chủ yếu là nghe, nhưng tôi tin rằng hiện nay ở Việt Nam và giữa Việt Nam và các nước đối tác ở trong khu vực đang có những đối thoại rất sôi nổi và trong những tháng tới sẽ có những kết quả cụ thể của lần đối thoại này."

Tiến sỹ Vũ Cao Phan đưa ra nhận định:

"Sự căng thẳng trên Biển Đông mấy bữa nay thì các anh chị cũng biết rồi, còn nếu hỏi có gì mới ở Shangri-La thì tôi thấy rằng Đối thoại An ninh khu vực này tôi cho là rất quan trọng và lâu nay đã được sự tôn trọng của nhiều quốc gia và năm nay theo thông tin được biết sẽ có khoảng 30 đoàn Bộ Quốc phòng các nước tham gia.

"Một lực lượng khá hùng hậu gồm Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter, hai Thượng nghị sỹ trong đó có ông John McCain là người Việt Nam rất biết. Ông là Chủ tịch Ủy ban Quân vụ của Thượng viện Mỹ.

"Còn Trung Quốc cũng phải thấy rằng họ cũng đưa đến một đoàn cũng rất quan trọng. Lần đầu tiên có một Đô đốc Hải quân, Phó Tổng Tham mưu trưởng Tôn Kiên Quốc đến dự. Ông này từng là Thuyền trưởng Tàu ngầm và nghe nói rất rành về hàng hải cũng như luật biển quốc tế.

Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh (bìa trái), Thứ trưởng Quốc phòng Việt Nam dẫn đầu đoàn đại biểu quốc phòng VN tại Shangri-la 2015.

"Đoàn Việt Nam năm nay không có Bộ trưởng Quốc phòng, nhưng Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh cũng là một người rất sành trong quan hệ quốc tế. Tôi thấy điểm đầu tiên có thể nói là chuẩn bị cho Shangri-La, các nước năm nay đều hết sức chú ý cử một đoàn quan trọng đến.

"Để có thể trình bày được những vấn đề liên quan, thuyết phục mọi người theo quan điểm của mình. Tại sao các nước cử các đoàn mạnh đến như vậy, thì đến bây giờ có thể nói rằng chính tình hình Biển Đông vừa qua có căng thẳng lên. Căng thẳng lên có nhiều lý do. Lý do thứ nhất là Trung Quốc xây dựng, tôn tạo, mở rộng các khu vực đảo và đá ở quần đảo Trường Sa.

"Thêm vào đó, Mỹ gần như có sự thách thức về việc tự do hàng hải bằng việc đáp cử máy bay P8 đến trinh sát ở khu vực này..."

'TQ, Việt Nam sẽ lắng nghe?'

Từ Bangkok, phóng viên Hồng Nga của BBC nêu nhận xét vì sao tại Shangri-La 2015, đoàn đại biểu Bộ Quốc phòng Việt Nam có thay đổi nhân sự trong cấp dẫn đầu đoàn.

Trung Quốc lần này cũng như lần trước, họ cử Phó Tổng tham mưu Trưởng Giải phóng quân Trung Quốc, lần này có khác hơn là đúng là ông tướng này phụ trách về hải quân. Nhưng điều đó không có nghĩa là họ sẽ mạnh mồm hơn là những lần trước
Phóng viên Hồng Nga, BBC

Hồng Nga nói: "Sở dĩ hiện giờ đoàn Việt Nam chỉ có cấp thứ trưởng dẫn đầu là bởi vì nhiều lý do. Trong đó có một lý do mà chúng ta không thể bỏ qua, đó là Đại hội Đảng (Cộng sản Việt Nam) sắp tới sẽ diễn ra vào năm tới.

"Vì vậy tôi nghĩ là đoàn Việt Nam giữ một thái độ là sẽ lắng nghe để xem ý kiến của tất cả các nơi để ghi nhận và có một cách hành xử tương thích, chứ tôi không nghĩ lần này đoàn Việt Nam sẽ có những tuyên bố mạnh dạn gì.

"Tất nhiên là các quý vị vừa nói là đoàn Mỹ cử một đoàn rất hùng hậu, về phía Trung Quốc lần này cũng như lần trước, họ cử Phó Tổng tham mưu Trưởng Giải phóng quân Trung Quốc, lần này có khác hơn là đúng là ông tướng này phụ trách về hải quân.

"Nhưng điều đó không có nghĩa là họ sẽ mạnh mồm hơn là những lần trước và đoàn Trung Quốc cũng như đoàn Việt Nam tôi nghĩ là họ sẽ nghe nhiều hơn và tất nhiên họ cũng phản bác những lý luận về xây dựng đảo nhân tạo v.v..."

Từ Canada, Luật sư Vũ Đức Khanh, nhà quan sát tình hình bang giao quốc tế nhận xét Shangri-La ngày càng trở thành một diễn đàn được quốc tế quan tâm, kể cả các quốc gia trong khối EU lẫn khối Hiệp ước Quân sự Bắc Đại Tây dương (NATO).

Đô đốc Hải quân Tôn Kiên Quốc, Phó Tổng Tham mưu trưởng Giải phóng quân Trung Quốc dẫn đầu đoàn TQ tại Shangri-La 2015.

Riêng với phía Mỹ tại Shangri-La lần này, ông nhận xét:

"Đây là một cơ hội mà Hoa Kỳ chuyển một thông điệp hết sức mạnh mẽ đến khu vực bằng những hành động cụ thể, như là tuần vừa rồi, cũng như cách đây khoảng 10 ngày chúng ta thấy rằng Mỹ đã có những phản ứng rất mạnh mẽ đối với những khu vực mà Trung Quốc đang bồi đắp những đảo nhân tạo.

"Mỹ cũng đang có một chính sách muốn liên kết tất cả các quốc gia trong khu vực để trở thành một liên minh về vấn đề an ninh, quốc phòng, theo những nguồn tin mà tôi có, khả năng lần này có thể có một thông điệp rất mới từ phía của ông Ashton Carter (Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ)," ông Vũ Đức Khanh nói với Tọa đàm của BBC.

Khách mời tọa đàm

Mỹ cũng đang có một chính sách muốn liên kết tất cả các quốc gia trong khu vực để trở thành một liên minh về vấn đề an ninh, quốc phòng, theo những nguồn tin mà tôi có, khả năng lần này có thể có một thông điệp rất mới từ phía của ông Ashton Carter
Luật sư Vũ Đức Khanh, Canada

Các khách mời của BBC trao đổi một số vấn đề và khía cạnh tại Tọa đàm như:

Chính sách của các quốc gia có liên quan trực tiếp, gián tiếp có gì khác so với những lần trước? Trong đó có chính sách của các đại cường như Trung Quốc, Hoa Kỳ và của Việt Nam.

Xung đột Trung - Mỹ liệu có thể xảy ra hay chỉ tạm dừng lại với các diễn biến có ý nghĩa như những phép thử của các siêu cường này, đâu là giới hạn của sự 'đối đầu'?

Liệu chính chính sách của Hoa Kỳ 'xoay trục' mà không 'giữ khoảng cách' hoặc làm 'nhà quan sát, trung gian', bên cạnh việc Trung Quốc 'quyết tâm khẳng định chủ quyền' ở các khu vực trên Biển Đông và trong vùng, cũng là một nguồn liên quan căng thẳng ở khu vực?

Các quốc gia nhỏ có quyền lợi liên quan, trong đó có Việt Nam cần có đối sách gì trước tình hình đó?

Các khách mời tham gia chương trình có:

- Tiến sỹ Jonathan London, nhà nghiên cứu Đông Nam Á, học giả từ Đại học Hong Kong City University.

- Tiến sĩ Vũ Cao Phan từ Hà Nội

- Luật sư Vũ Đức Khanh, nhà quan sát từ Canada.

- Nhà báo Hồng Nga, BBC.

(BBC)